اقتصاد آزاد عدالت می آورد

با برگزاری نخستین کنفرانس اخلاق و اقتصاد، مجال دیگری برای اقتصاددانان باز شد تا به طرح نظرات خود بپردازند. اما آن چه اهمیت این کنفرانس را بیشتر می کرد طرح مباحث مهم مرتبط با اقتصاد ایران در این کنفرانس بود. به ویژه مفهوم عدالت اجتماعی که در سالهای اخیر کلیدواژه ی سخنان بسیاری از تصمیم گیران دولتی است توسط شرکت کنندگان این کنفرانس بررسی شد. دکتر فرشاد مؤمنی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی دراین باره گفت: هر سمت گیری معطوف به عدالت اجتماعی که ملاحظات کارآیی را در خود ادغام نکرده باشد محکوم به شکست است. وی افزود: این بحث در خصوص عدالت و آزادی نیز مطرح است و بحث تئوریک در این زمینه این است که در چارچوب نگاه جدید، اخلاق نقش پل ارتباطی میان این ها را ایفا می کند. دیگرعضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز گفت: “با آزادی اقتصادی عدالت به وجود خواهد آمد و کسانی که بدون داشتن دانش، دغدغه عدالت دارند، عدالت را به شعار و مجادلات بی ثمر تبدیل می کنند.”
گرچه اقتصاددانان بزرگ مکتب اتریش، به ویژه فردریک فون هایک در آثار سال ۱۹۸۸ و ۱۹۹۳ خود، بخش مهمی را به اخلاق و اقتصاد اختصاص داده اند اما دکتر عباس شاکری عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در سخنان خود بر اینکه از دهه ۷۰ در تمامی حوزه‌های علوم انسانی به بحث مستدلات اخلاقی و ارزش آنها بی توجهی شد، تأکید کرد و گفت: اگر در موضوعات پژوهش‌های خود بحث اخلاق را در نظر بگیریم آن گاه پژوهش‌ها مفید تر خواهند بود. وی با بیان این مطلب افزود: اگر در حوزه اقتصادی، حوزه اخلاق بیشتر شود به لحاظ نظری و کاربردی استفاده بیشتری را از این دانش خواهیم برد. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: از اخلاق برداشت‌ها و تعالیم متفاوتی می شود به طوری که از نظم اجتماعی تا فضیلت ها و هر چیزی که جنبه تجویزی در علوم رفتاری دارد از آن به عنوان اخلاق یاد می شود. وی اذعان کرد: اقتصاد به شکلی که در حال حاضر می آموزیم و تجربه می کنیم به عنوان یکی از علوم اجتماعی است و جزو مصادیق علم به شمار می رود ولی اخلاق در حوزه علوم فلسفی بررسی می شود. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این مطلب که اخلاق تکالیف و ارجحیت‌های خود را به نظام‌های اجتماعی دیکته می کند، اظهار کرد: علم معرفت واقعیت‌ها و اخلاق معرفت و ارزش‌ها و فضیلت هاست. شاکری با بیان اینکه اخلاق به انتخاب قلمرو علوم کمک می کند به طوری که حتی اخلاق می تواند ملاک گزینش و معیارهای اخلاقی باشد، تصریح کرد: مقدمات علمی و اخلاقی با همدیگر نتایج اخلاقی می دهند اما مقدمات علمی نتایج اخلاقی نمی دهند. وی با اشاره به این که مطالبی که در علم اقتصاد وجود دارد از اقتصاددانان اولیه است به طوری که این اقتصاد دانان جامعه شناس و فیلسوف بوده اند، گفت: فلسفه و علم دو روش مکمل شناخت هستند و باید بین این دو یک تعامل صحیح باشد خصوصا وقتی که اقتصاد یک حالت کمی داشته باشد. وی اذعان کرد: ابزارهای قابل قبول توافق نظریه و اقتصاد را در اختیار نداریم و اخلاق می تواند مطالعه را در نظریه ها تغییر دهد.

(منتشر شده در روزنامه تفاهم ۳۱ فروردین ۱۳۸۷)