اقتصاد ایران در هفته ای که گذشت: شهر در دست بچه ها

در هفته گذشته نمایندگان بخش خصوصی، اقتصاد ایران را بی دفاع خواندند و سالی سخت را پیش روی آن پیش بینی کردند؛ مقامات عالیرتبه نظام از ۳۰ سال دفاع پرقدرت از نظام اسلامی سخن راندند و فرمودند اظهار نظر علیه دولت مسئله ای نیست که خداوند از آن بگذرد؛ نشریه “شهروند امروز” به دلیل غیر واقعی جلوه دادن برخی اقدامات دولت توقیف شد؛ و نیروی انتظامی با برگزاری رزمایش امنیت، جریان کند ترافیک در قلب شهر تهران را درگیر گره های کورتر کرد و به دفاع از امنیت اخلاقی شهروندان پرداخت.

به گفته کارشناسان حاضر در هیجدهمین نشست اتاق تهران، اقتصاد ایران در شرایط کنونی در آی سی یو به سر می برد. احمد ترک نژاد با اشاره به ادعای صندوق بین المللی پول مبنی بر اینکه برخی کشورها برای تعادل بودجه ای نیازمند چهار برابر قیمت نفت هستند، گفت: «در حال حاضر نسبت بودجه سال جاری عمرانی به ۷۹ به ۲۱ رسیده است که عدد بسیار بزرگی است.»
وی با بیان اینکه «تعادل بودجه با نفت ۹۰ دلاری امکان پذیر خواهد بود» این سوال را مطرح کرد: « آیا در این شرایط مکانیسم دفاعی برای بحران اخیر داریم یا نه؟ چرا باید پیش بینی لازم برای این شرایط انجام نگیرد و با وجود اینکه براساس قانون تنها باید ۴۷ هزار میلیارد از منابع ذخیره شده درآمدهای نفتی مصرف می شد، بسیار بیش از اینها صرف شده و فکری برای شرایط فعلی انجام نشده است.» به گفته وی اقتصاد ایران در حال حاضر در آی سی یو به سر می برد و بی دفاع است و متاسفانه منابعی برای استفاده از فرصت هایی که درخصوص نصف شدن قیمت کشش یا کاهش قیمت سهام در دنیا اتفاق افتاده وجود ندارد.
گفتنی است چشم‌انداز رشد اقتصادی جهان در سال آینده کمتر از حد انتظار خواهد بود و این امر، تقاضا برای محصولات نفت‌خام را کاهش می‌دهد. با تاثیر بحران مالی بر بازارهای کالا به ویژه انرژی، هفته گذشته بهای نفت خام به پایین ترین سطح در ۲۱ ماه اخیر رسید. در معاملات هفته گذشته بازارهای نفت، بهای این کالای استراتژیک تحت تاثیر بهبود وضعیت بازارهای سهام آمریکا و اروپا، روندی صعودی پیدا کرد اما این وضعیت دیری نپایید و قیمت ها دوباره کاهش یافت. کارشناسان می گویند این روند همچنان ادامه خواهد یافت. به گزارش سایت دبیرخانه اوپک، بهای سبد نفتی این سازمان در معاملات روز پنجشنبه با دو دلار و ۲۱ سنت کاهش به ۴۷ دلار و ۷۳ سنت در هر بشکه رسید. بهای نفت اوپک طی چهار روز (دوشنبه تا پنجشنبه) بیش از هفت دلار کاهش یافته است. به گفته تحلیلگران، کاهش ۵/۱ میلیون بشکه ای تولید اوپک که از اول نوامبر به اجرا درآمد و خبر احتمال کاهش یک میلیون بشکه دیگر از سقف تولید این سازمان، تاکنون نتوانسته از سقوط قیمت ها جلوگیری کند.
جالب آنجاست که همزمان با اوج ۱۴۰ دلاری قیمت نفت بر اساس محاسبات کارشناسان، دولت با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان کسر بودجه رو به رو بود که این رقم پیش بینی شده و حتی قرار بود لایحه آن به مجلس نیز برود. حال که نفت به زیر ۵۰ دلار رسیده و کاهش قیمت نیز همچنان ادامه دارد، وزیر اقتصاد ادعا کرده است که کسری بودجه نداریم. سیدشمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد و دبیر کارگروه طرح تحول اقتصادی همچنین طی نامه‌ای به مجلس از عزم دولت برای اجرای این طرح خبر داد. وزیر اقتصاد با ارسال این نامه هشت صفحه‌ای خطاب به غلامرضا مصباحی‌مقدم نماینده تهران و رییس کمیسیون ویژه مجلس برای بررسی طرح تحول اقتصادی،  از این طرح دفاع و اعلام کرد که این طرح تحت هر شرایطی و با هر قیمت نفتی اجرا خواهد شد. مصباحی‌مقدم گفته بود با اجرای این طرح قیمت برخی کالاها ۲۰۰ تا ۳۰۰درصد بالا خواهد رفت. تاکید وزیر اقتصاد بر اجرای این طرح از آن روی اهمیت دارد که باکاهش شدید قیمت نفت خام برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند به واسطه کاهش درآمدهای نفتی توان مالی دولت برای اجرای طرح تحول اقتصادی پایین آمده است. اما ظاهرا دولت این تحلیل‌‌ها را نمی‌پذیرد و در نامه حسینی به مصباحی‌مقدم هم بر این نکته تاکید شده است.
وزیر اقتصاد خود نیز تایید کرده بود با اجرای طرح تحول اقتصادی برخی کالاهای اساسی تا ۳۰۰ درصد رشد قیمت خواهند داشت که البته به باور کارشناسان همین عدد ۳۰۰ درصد نیز بسیار خوشبینانه است و چندان روشن نیست بر مبنای کدام مدل اقتصادی محاسبه شده است.
با توجه به نرخ بیکاری ۲/۱۰ درصدی که توسط مرکز آمار اعلام شده است، بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت) کل کشور حاکی از کاهش ۳/۳ درصدی مشارکت اقتصادی نسبت به فصل مشابه در سال قبل (تابستان ۱۳۸۶) و کاهش ۹/۱ درصدی آن نسبت به بهار ۱۳۸۷ است. بررسی شاخص های فصل تابستان نیروی کار، نشان می دهد نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت) افراد در تابستان سال گذشته حدود ۳/۴۱ درصد بوده که این نرخ در بهار سال جاری به ۹/۳۹ درصد و در تابستان سال جاری به ۳۸ درصد است.
بررسی نرخ بیکاری جوانان ۲۴-۱۵ ساله حاکی از آن است که ۱/۲۳ درصد از این جمعیت فعال بیکار بوده اند. به عبارت دیگر نرخ بیکاری جوانان ۲/۲ برابر کل کشور است. وزیر کار نیز می گوید تعجب می‌‏کنم که کسی در این شرایط می‌‏گوید بحران اقتصادی دنیا به ما نرسیده است و تاکید می کند باید در بودجه نویسی احتیاط کنیم. وی همچنین پیش بینی می کند این روند تا پایان سال به بیش از ۱۱ درصد برسد.
از سوی دیگر بانک مرکزی، نرخ تورم ایران را در ۱۲ماه منتهی به مهرماه ۱۳۸۷ معادل ۳/۲۴درصد اعلام کرده است که یک واحد درصد رشد نسبت به ۱۲ماه منتهی به شهریور دارد. منتقدان سیاست‌های اقتصادی دولت پیش از این بارها هشدار داده بودند که تورم با این سیاست‌ها مهار نخواهد شد و احتمالا اگر مجال و اجازه سخن گفتن شان باقی بماند باز هم در این باره بحث خواهند کرد. شهروندان تهیدست ایرانی اما، هرگز به این مجادله اعتنایی نکرده و نارضایتی خود را در هر بار خرید کالاها به صورت پیدا و پنهان ابراز کرده و خواهند کرد. با توجه به اینکه رشد شدید قیمت‌ها عموما در بخش کالاهای اساسی و ضروری است، تنها راه، یعنی خرید نکردن، نیز ناممکن شده است. این در حالی است که دولتمردان همواره از به کارگیری اصول علم اقتصاد طفره می روند و به پاسخ های سیاسی بسنده می کنند. پاسخ هایی که اگرچه دیگر برای هیچ کس فریبنده نخواهد بود اما با انسداد هرچه بیشتر فضای رسانه ای، راهی برای اعتراض به آن ها نیست.
بازار نفت همچنان در سرازیری است و پیکر نحیف و بیمار اقتصاد ایران در آی سی یو بستری است، بی آن که پزشک دلسوز و کاردان یا حتی پرستاری با حداقل توانایی های یک کارآموز بر بالین وی باشد؛ نشریات منتقدی که خداوند از آن ها نگذشته است نیز به محاق توقیف می روند و ما به رزمایشی برای تامین امنیت اخلاقی سرمان گرم است؛ از هیچ بیمارستان دولتی، بیش از این انتظار نمی رود.